WAARDEEL DIGITAAL BEKIJKEN
Leden van de DHV hebben toegang tot alle artikelen van Waardeel tot en met vijf jaar terug en ook tot de voorgangers Ons Waardeel en de Baander. U kunt als lid hieronder inloggen om door de jaargangen te bladeren.
WIlt u inloggen, klik dan op deze link: inloggen als lid
Wanneer u geen lid bent kunt u een artikel aanschaffen. Wij vragen per artikel een bijdrage van € 2,50. U kunt ook lid worden van de DHV. U hebt dan niet alleen toegang tot de oude publicaties, maar u ontvangt ook nog nieuwe publicaties
Wilt u lid worden van de DHV en toegang krijgen tot de artikelen van Waardeel, klik dan op deze link: lid worden
Artikel aanschaffen? U kunt een mail sturen naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
-----------------------------------------------
WAARDEEL EXTRA
Deze rubriek biedt extra informatie die niet in het tijdschrift opgenomen kon worden
De Slag bij Ane 1227. Een slag, een veld en een klooster
Recensie door Tonko Engelsman
Mr. drs. Wim Visscher (1948) laat na een uitvoerige studie nieuw licht schijnen op een zeer oude gebeurtenis. Zijn nieuwste boek gaat over de Slag bij Ane in 1227 waarbij de bisschop van Utrecht, Otto II van Lippe, het leven liet in een strijd tegen een Drents boerenvolksleger onder aanvoering van Rudolf, Heer van Coevorden. Ane ligt bij Gramsbergen. De bisschop, ook wereldlijk graaf van Drenthe, voerde in 1227 een groot leger aan waar veel vooraanstaande en in het oorlogvoeren ervaren ridders deel van uitmaakten. Dit toentertijd indrukwekkende ridderleger werd verpletterend verslagen door de Drenten. En Drentsen, want aan de Drentse kant vochten namelijk vrouwen fel mee. Met een list werd het ridderleger in een val gelokt. De bisschop en ongehoord veel ridders, namelijk 147, vonden de dood. Dit vroeg om wraak. Ruim een jaar later werden de Drenten alsnog verslagen. Zware sancties werden opgelegd. Onderdeel hiervan was het stichten van een herdenkingsklooster in de directe omgeving van het slagveld met voldoende kloostergronden (akkers, weiden, hooiland, veen en bos) om zelfvoorzienend te kunnen zijn. Alleen al het realiseren van zo'n kloostercomplex met alles erop en eraan was voor de Drenten een kostbare zaak.
Wim Visscher is een ervaren historicus met al een tiental boeken op zijn naam. Hij heeft het onderzoek naar de Slag bij Ane op een duidelijk andere manier aangepakt dan eerdere onderzoekers. Indrukwekkend veel gegevens wist hij op het spoor te komen.
Zoals bij hem gebruikelijk zijn zijn noten veelvuldig en vaak zeer uitvoerig met veel details. Dat geeft andere historici aanknopingsmogelijkheden voor nieuw onderzoek, bevordert de wetenschap en daarnaast hebben plaatselijke amateurhistorici er baat bij. Dat is met zijn turfdikke ‘Verveningen en verveners in Friesland’ uit 2015 ook gebeurd. Wel had de corrector iets meer aandacht aan hoofdstuk IV moeten besteden.
In 2027 is het 800 jaar geleden dat de veldslag heeft plaatsgevonden. Andere onderzoekers hebben nog tijd om voor 2027 hun commentaar te geven op Visschers opmerkelijke nieuwe inkijken. Gefundeerde tegenspraak brengt de wetenschap verder.
Visscher wijst de plek van het slagveld aan. Hij doet dat op grond van zijn grote kennis op het gebied van veen, veenvorming en veenontginning. Voor de op veenvormingsgebied minder goed onderlegde lezers heeft hij een heldere les veenvorming toegevoegd. Tot nu toe was er ruime keuze aan beoogde slagveldlocaties. Visscher beperkt dat tot eentje: het ‘Grolland’ halverwege Ane en Anerveen.
De plek van het oorspronkelijke klooster, dat later is verplaatst naar wat nu Assen is, was nog volledig onduidelijk. Ook die plek wordt door Visscher exact aangegeven: net anderhalve kilometer van het slagveld in de buurtschap Holthone. De verplaatsing van dat klooster naar de marke van Witten is van wezenlijk belang geweest voor de Drentse geschiedenis, omdat dat de kiem legde voor de huidige hoofdstad. Waar het onderzoek van Visscher stokt is de vraag waarom bij de verplaatsing voor de marke van Witten is gekozen en niet voor Sibculo zoals eerder de bedoeling was.
Een door Visscher uitgewerkte lijst van 147 omgekomen ridders is ook onderdeel van het boek. Van deze ridders heeft hij geprobeerd uit te zoeken wie en wat zij waren en waar zij vandaan kwamen. Daardoor werden verbanden zichtbaar en kon hij netwerken blootleggen.
En Visscher doet een suggestie uit welk Drents dorp de mensen zullen zijn gekomen die de bisschop over de kling joegen en daarna scalpeerden. Het ging er in die tijd van beide zijden niet zachtzinnig aan toe. De vernietiging van het dorp Emmen is volgens Visscher daarvoor meer dan een aanwijzing.
In zijn onderzoek vormen meerdere riddervrouwen een sleutel tot beter inzicht van de gebeurtenissen rond 1227. Via de familiebanden van deze vechtjasechtgenotes heeft hij zaken boven water weten te halen die tot nu toe verborgen zijn gebleven.
Ook wijst hij op misinterpretaties van eerdere onderzoekers door te vluchtig onderzoek. Zo heeft de Steenvoorde, een voorde in de Regge bij Ommen, niets te maken met het op 75 km afstand liggende Duitse Steinfurt. Een bijvangst is een nieuwe verklaring voor de naam Rheebruggen. Het is mogelijk een verbastering van Red(ing)erbroek, een vernoeming naar eigenaar Redinck oftewel Rading.
De tijd rond 1227 was een woelige periode in Europa. Het was een aaneenschakeling van 'christelijke' (heilige) oorlogen, vechtpartijen en afslachtingen, ook in Noord-Nederland. De deelnemende ridders kwamen niet alleen uit ons land.
Visscher beperkt zich niet tot Noord-Nederland. In ongeveer dezelfde tijd als de Slag bij Ane werden de Stedingers, een vredige volksgroep ten westen van Bremen wonend langs de Weser, volledig 'ausgerottet'. Alle mannen, vrouwen en kinderen werden gedood voor de zogenaamde heilige zaak. Dit alles in naam van God. Dat de Drenten niet eenzelfde lot hebben ondergaan als de Stedingers, komt volgens Visscher doordat zij betere onderhandelaars waren, beter hun belangen hebben uitgespeeld.
Er zijn meerdere oorzaken die hebben geleid tot de Slag bij Ane. Naast het verhogen door de bisschop van lasten die door de Drenten moesten worden opgebracht, speelt volgens Visscher een belangrijke rol het door de bisschop negeren van Drentse rechten zoals beschreven in de 'Saksen Spiegel'. Opstand tegen de landheer was volgens die rechten in bepaalde omstandigheden gerechtvaardigd. Visscher is onder meer rechtshistoricus.
Met zijn nieuwste boek brengt Wim Visscher nieuw leven in een oude 'brouwerij'.
Het boek is in eigen beheer uitgegeven, heeft veel kleuren afbeeldingen, is op stevig en glanzend papier gedrukt en is te verkrijgen voor 20,-- euro bij de schrijver (Nieuw-Amsterdam, tel 06-25166222) en in de Museumwinkel te Gramsbergen.
Conclusie
Verdienstelijk, serieus te nemen onderzoek met meerdere nieuwe invalshoeken.
Zeer belangrijke uitwerking van lijst van omgekomen ridders.
Onderbouwd aangeven locatie slagveld en oorspronkelijke kloosterplek.
Verhalende teksten die vlot weglezen.
Onderzoeksresultaten die de kennis over de 'Slag bij Ane' op een hoger niveau brengen.